Οι πρώτοι πολιτισμοί που έκτισαν μνημειώδη παλάτια και αστικά κέντρα στην Ευρώπη είναι πιο γενετικά ομοιογενείς από το αναμενόμενο, σύμφωνα με την πρώτη μελέτη για την αλληλουχία ολόκληρων γονιδιωμάτων που συλλέχθηκαν από αρχαιολογικούς χώρους γύρω από το Αιγαίο Πέλαγος. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cell.
Παρά τις έντονες διαφορές στα ταφικά έθιμα, την αρχιτεκτονική και την τέχνη, ο μινωικός πολιτισμός στην Κρήτη, ο ελλαδικός πολιτισμός στην ηπειρωτική Ελλάδα και ο κυκλαδίτικος πολιτισμός στα κυκλαδίτικα νησιά στο μέσο του Αιγαίου, ήταν γενετικά παρόμοιοι κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού 5000 χρόνια πριν.
Τα ευρήματα είναι σημαντικά διότι υποδηλώνουν ότι κρίσιμες καινοτομίες όπως η ανάπτυξη αστικών κέντρων, η χρήση μετάλλων και το εντατικό εμπόριο που πραγματοποιήθηκαν κατά τη μετάβαση από τη Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού δεν οφείλονταν μόνο στη μαζική μετανάστευση από τα ανατολικά του Αιγαίου, όπως πιστεύεται από ορισμένους, αλλά και από την πολιτιστική συνέχεια των τοπικών νεολιθικών ομάδων.
Η μελέτη διαπιστώνει επίσης ότι κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (4.000-4.600 χρόνια πριν), άτομα από το βόρειο Αιγαίο ήταν σημαντικά διαφορετικά σε σύγκριση με αυτά της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Αυτά τα άτομα μοιράστηκαν το ήμισυ της καταγωγής τους με ανθρώπους από την στέπα του Πόντου-Κασπίας, μια μεγάλη γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται μεταξύ του Δούναβη και των ποταμών Ουράλ και βόρεια της Μαύρης Θάλασσας, και ήταν πολύ παρόμοια με τους σημερινούς Έλληνες.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα κύματα μετανάστευσης από βοσκούς από την στέπα του Πόντου-Κασπίας, ή πληθυσμούς βόρεια του Αιγαίου που έχουν την στέπα του Πόντου-Κασπίας ως καταγωγή, σχηματίζουν τη σημερινή Ελλάδα. Αυτά τα πιθανά κύματα μετανάστευσης προηγούνται όλων της εμφάνισης της πρώτης τεκμηριωμένης ελληνικής μορφής, υποστηρίζοντας θεωρίες που εξηγούν την εμφάνιση Πρωτο-Ελληνικών και την εξέλιξη των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών είτε στην Ανατολία είτε στην περιοχή του Πόντου.
Η ερευνητική ομάδα πήρε δείγματα από καλά διατηρημένα σκελετικά κατάλοιπα σε αρχαιολογικούς χώρους. Ταξινόμησαν έξι ολόκληρα γονιδιώματα, τέσσερα και από τις τρεις καλλιέργειες κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού και δύο από μια Ελληνική καλλιέργεια κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού.
Οι ερευνητές αλληλούχησαν επίσης τα μιτοχονδριακά γονιδιώματα από έντεκα άλλα άτομα από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Ο προσδιορισμός αλληλουχίας ολόκληρων γονιδιωμάτων παρείχε στους ερευνητές αρκετά δεδομένα για να πραγματοποιήσουν δημογραφικές και στατιστικές αναλύσεις σχετικά με την ιστορία του πληθυσμού.
Η αλληλούχιση αρχαίων γονιδιωμάτων είναι μια τεράστια πρόκληση, ιδιαίτερα λόγω της υποβάθμισης του βιολογικού υλικού και της ανθρώπινης μόλυνσης. Μια ερευνητική ομάδα στο CNAG-CRG, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης μέσω της μηχανικής μάθησης.
Σύμφωνα με τον Oscar Lao, επικεφαλής της ομάδας γονιδιωματικής πληθυσμού στο CNAG-CRG, “Αξιοποιώντας το γεγονός ότι ο αριθμός των δειγμάτων και η ποιότητα του DNA που βρήκαμε είναι τεράστιος για αυτόν τον τύπο μελέτης, έχουμε αναπτύξει εξελιγμένα εργαλεία μηχανικής μάθησης για να ξεπεράσουμε προκλήσεις όπως ο χαμηλός βάθος κάλυψης, ζημιών και σύγχρονης ανθρώπινης μόλυνσης, ανοίγοντας την πόρτα για την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στα παλαιογενετικά δεδομένα. “
“Η εφαρμογή της βαθιάς μάθησης σε δημογραφικά συμπεράσματα βάσει αρχαίων δειγμάτων μας επέτρεψε να ανακατασκευάσουμε τις προγονικές σχέσεις μεταξύ αρχαίων πληθυσμών και να συμπεράνουμε αξιόπιστα το μέγεθος και το χρόνο των μαζικών μεταναστευτικών γεγονότων που σηματοδότησαν την πολιτιστική μετάβαση από την Νεολιθική στην Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο”, λέει η Όλγα Ντόλγκοβα μεταδιδακτορικός ερευνητής στην ομάδα Genomics πληθυσμού στο CNAG-CRG.
Η Εποχή του Χαλκού στην Ευρασία χαρακτηρίστηκε από σημαντικές αλλαγές σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, ορατές στην εμφάνιση των πρώτων μεγάλων αστικών κέντρων και μνημειακών ανακτόρων. Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτιστική ανταλλαγή που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έθεσε τα θεμέλια για τα σύγχρονα οικονομικά συστήματα – συμπεριλαμβανομένου του καπιταλισμού, των πολιτικών συνθηκών μεγάλων αποστάσεων και μιας παγκόσμιας οικονομίας εμπορίου.
Παρά τη σημασία τους για την κατανόηση της ανόδου των ευρωπαϊκών πολιτισμών και της εξάπλωσης ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, η γενετική προέλευση των λαών πίσω από τη μετάβαση της Νεολιθικής εποχής στην εποχή του Χαλκού και η συμβολή τους στον σημερινό ελληνικό πληθυσμό παραμένουν αμφιλεγόμενες.
Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να διερευνήσουν ολόκληρα γονιδιώματα μεταξύ της Μεσολιθικής και της Εποχής του Χαλκού στον Αρμενικό και τον Καύκασο για να βοηθήσουν περαιτέρω να εντοπίσουν τις αιτίες μιας ενδεχόμενης μετανάστευσης στο Αιγαίο και να ενσωματώσουν καλύτερα τα γονιδιωματικά δεδομένα με τα υπάρχοντα αρχαιολογικά και γλωσσικά στοιχεία.
