Ο Klaus Schwab, το αφεντικό των εκδηλώσεων στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, είναι γνωστό ότι λέει στους υπαλλήλους του ότι περιμένει μια μέρα να λάβει το Νόμπελ Ειρήνης.
Προς έκπληξη για κανέναν άλλο παρά για τον ίδιο, το τηλέφωνο από το Όσλο δεν έχει χτυπήσει ακόμη.
Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Schwab είναι αναμφισβήτητα το επιχειρηματικό. Έχει αναπτύξει το Φόρουμ από μια σοβαρή συνάντηση πολιτικών σε μια λαμπερή συνέλευση των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου. Το πέτυχε αυτό με το να συγχρωτίζεται με εκείνους που κατέχουν την εξουσία, και ειδικά την τάξη των δισεκατομμυριούχων – μια φυλή γνωστή ως Davos Man.
Ο Schwab έχει κατασκευάσει ένα καταφύγιο για τους εξωφρενικά πλούσιους, μια αποκλειστική ζώνη όπου είναι ελεύθεροι να επιδιώκουν συμφωνίες και διάφορες μαμουνιές, ενώ απολαμβάνουν την κάλυψη της συμμετοχής σε ένα “ενάρετο” εγχείρημα. Και μόνη αυτή η παρουσία τους στο Νταβός σηματοδοτεί την ενσυναίσθηση και την ευαισθησία τους.
Στην παντομίμα ψηλά στα ελβετικά βουνά, ο Davos Man έχει την πρόθεση να διοχετεύσει τη διάνοια και τη συμπόνια του προς την επίλυση των μεγάλων κρίσεων της εποχής. Μπορεί να είχε αποσυρθεί στο παλάτι του στην κορυφή του βουνού στο Jackson Hole ή στο γιοτ του που ήταν αγκυροβολημένο στα ανοιχτά της Μυκόνου, αλλά έχει πολύ εμμονή να σώσει τους φτωχούς και να γλιτώσει την ανθρωπότητα από τις καταστροφές της κλιματικής αλλαγής.
Βρίσκεται λοιπόν στο Νταβός—πληρώνοντας αμοιβές που φτάνουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια ετησίως για μια συνδρομή στο Φόρουμ, συν δεκάδες χιλιάδες επιπλέον ανά άτομο για να παρευρεθεί στη συνάντηση—ποζάροντας για φωτογραφίες με τον Μπόνο, συγχαίροντας τον Μπιλ Γκέιτς για τα φιλανθρωπικά του κατορθώματα, κάνοντας tweet με έμπνευση αποσπάσματα από τον Deepak Chopra, και εξακολουθεί να βρίσκει χρόνο για να κουμπώσει αυτόν τον πολυ-δισεκατομμυριούχο από το Άμπου Ντάμπι επιδιώκοντας επενδύσεις για το εμπορικό του κέντρο με είδη πολυτελείας στη Σιγκαπούρη.
Για τους δισεκατομμυριούχους, η συμμετοχή στη παρωδία του Schwab μπορεί να προσφερθεί ως απόδειξη ότι τηρούν το πανταχού παρόν σύνθημα του ίδιου του Φόρουμ: Δεσμευμένοι στη βελτίωση της κατάστασης του κόσμου.
Στην πραγματικότητα, ο Davos Man έχει λεηλατήσει την παγκόσμια οικονομία, εκμεταλλευόμενος εργαζομένους, λεηλατώντας κατοικίες και υγειονομική περίθαλψη και διαλύοντας κυβερνητικά προγράμματα, μεταφέροντας το δώρο στους προσωπικούς τραπεζικούς του λογαριασμούς που βρίσκονται σε δικαιοδοσίες που δεν μπορεί να φτάσει οποιοσδήποτε έντιμος εφοριακός . Η προκύπτουσα ανισότητα αποτελεί μια ισχυρή απειλή για την ειρήνη, μια πηγή μαζικών παραπόνων που βοήθησε να ωθήσουν τους αντιδημοκρατικούς λαϊκιστές να αναδειχθούν σε μεγάλο μέρος του πλανήτη.
Ωστόσο, το γεγονός ότι ο Schwab φαίνεται να πιστεύει στα διαπιστευτήριά του ως ηθική φιγούρα άξια Νόμπελ μιλά για την πίστη του στην αποτελεσματικότητα της δημιουργίας του. Όπως και οι άνθρωποι που συγκεντρώνει κάθε χρόνο στις Άλπεις —ή τουλάχιστον ουσιαστικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας— ο Schwab αποτελεί παράδειγμα της δύναμης των ευσεβών λόγων ως προφυλακτικό ενάντια στις συνέπειες των δυσάρεστων πράξεων.
Ένας βαρετός οικονομολόγος, ο Σβάμπ μιλάει δυνατά και αργά, με μια παχιά γερμανική προφορά που συνορεύει με φάρσα, σαν κάθε λέξη να είναι από τις πιο σημαντικές που έχουν ειπωθεί στην ιστορία.
Γεννημένος το 1938, ενηλικιώθηκε στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Συγκάλεσε την πρώτη συνάντηση στο Νταβός —τότε γνωστό ως Ευρωπαϊκό Φόρουμ Διαχείρισης— το 1971, με 450 συμμετέχοντες.
Τα τελευταία χρόνια, 3.000 άνθρωποι συνωθούνται στις διαδικασίες στο Νταβός. Η εκδήλωση έχει εξαντλήσει την πενιχρή προσφορά δωματίων ξενοδοχείων, αναγκάζοντας τους ενήλικες επαγγελματίες να μοιράζονται δοξασμένους χώρους κοιτώνων σε σαλέ γυμνών για 400 $ τη νύχτα ή με άλλο τρόπο να μετακινούνται από γειτονικά χωριά με λεωφορεία, των οποίων τα δρομολόγια φαίνονται τόσο αυστηρά φυλαγμένα όσο οι κωδικοί του πυρηνικού οπλοστασίου της Βορείου Κορέας.
Παρά τις εξωτερικές εμφανίσεις γοητείας, η συμμετοχή στο Φόρουμ έχει γίνει ένα υπέρτατο και ατελείωτο μαρτύριο υλικοτεχνικής ταλαιπωρίας, εκπληκτικού κόστους και σωματικής στέρησης – εξάντλησης, αφυδάτωσης, πείνας και άγχους. Αλλά αυτό είναι επίσης κεντρικό στην εμπειρία, ένα αίσθημα συντριπτικής σύγχυσης που χρωματίζεται με αγαλλίαση ότι βρίσκεστε κάπου που υποτίθεται ότι υποδηλώνει τη δική σας σημασία στη βαρυσήμαντη σάρωση της ιστορίας – ένα γελοίο αλλά πολύ αποτελεσματικό μέσο για να παρακινήσετε τους ανθρώπους να συνεχίσουν να εμφανίζονται.
Όπως οι περισσότεροι άνδρες του Νταβός, ο Schwab έχει κατακτήσει την τέχνη να κατέχει δύο ασυμβίβαστες θέσεις ταυτόχρονα, χωρίς να επιβαρύνεται από τους τυπικούς περιορισμούς της υποκρισίας. Αγνοεί ευγενικά τις προφανείς αντιφάσεις ανάμεσα στις παρθένες αξίες που δημοσίως υπερασπίζεται -την ένταξη, την ισότητα, τη διαφάνεια- και τους δυσάρεστους συμβιβασμούς που κάνει για να ελκύει τους ανθρώπους με χρήματα και επιρροή.
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2020 για να παρουσιάσει μια κεντρική ομιλία, ο Σβάμπ ύμνησε τον Αμερικανό πρόεδρο για την ενθάρρυνση του πνεύματος της κοινότητας.
«Συγχαρητήρια για όσα πετύχατε για την οικονομία σας, αλλά και για την κοινωνία σας», είπε ο Σβάμπ στον Τραμπ καθώς τον παρουσίαζε. «Όλη η πολιτική σας σίγουρα στοχεύει στη δημιουργία κοινωνικής συνοχής για τον αμερικανικό λαό».
Οι κινήσεις του Schwab μέσα στο Συνεδριακό Κέντρο ξεδιπλώνονται σαν στρατιωτικές ασκήσεις, με μια ομάδα εμφανώς διαταραγμένων κολαούζων να τον συνοδεύουν παντού. Στα ταξίδια του, απαιτεί τα προνόμια ενός επισκέπτη αρχηγού κράτους, με καλωσορίσματα και αντιπροσωπείες στο αεροδρόμιο.
Στα κεντρικά γραφεία του Φόρουμ στην Ελβετία—μια πανεπιστημιούπολη με γυάλινη πρόσοψη που βλέπει στη λίμνη της Γενεύης—ένας διάδρομος που συνδέει δύο πτέρυγες είναι επενδεδυμένος με φωτογραφίες του Schwab που ποζάρει με παγκόσμιους ηγέτες. Όταν μια υπάλληλος του Φόρουμ που άργησε σε μια συνάντηση, μπήκε κάποτε στη θέση της Schwab στο πάρκινγκ, γνωρίζοντας ότι το αφεντικό ήταν στο εξωτερικό, το αντιλήφθηκε και επέμεινε να την απολύσουν, υποχωρώντας μόνο αφού το ανώτερο προσωπικό επενέβη για να τη σώσει.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν το Φόρουμ συγκάλεσε μια συγκέντρωση στη Νότια Αφρική, ο Σβάμπ εκφώνησε μια ομιλία ενώπιον του Νέλσον Μαντέλα στην ολομέλεια κλεισίματος στην οποία φώναξε δανειζόμενος από τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ: «Έχω ένα όνειρο».
«Πολλοί από εμάς παραλίγο να εκτοξευθούμε», θυμάται η Μπάρμπαρα Έρσκιν, η οποία τότε διαχειριζόταν τις επικοινωνίες του Φόρουμ.
Αλλά αν ο Schwab είναι κάτι από γελοίος χαρακτήρας, θαυμάζεται επίσης απερίσκεπτα ως σοφός από τα “πνευματικά” του παιδιά, όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην μικρά Ελλάδα. Ο αμφισβητούμενος γιος διοχέτευσε στα μέσα ενημέρωσης φωτογραφίες του στο Μέγαρο Μαξίμου με το πρόσφατο βιβλίο του Κλάους Σβαμπ, “Μεγάλη Επανεκκίνηση”, να μοστράρεται φαρδιά-πλατιά επάνω στο γραφείο του.
«Έχει ένα ταλέντο, μια απίστευτη ικανότητα να μυρίζει την επόμενη μόδα και να πηδά μέσα της», είπε ένας πρώην συνάδελφος.
Αναγνώρισε από νωρίς ότι το Φόρουμ έπρεπε να ξεχωρίσει από τα τρέχοντα επιχειρηματικά συνέδρια, όπου οι άνθρωποι κάθονταν και μιλούσαν για χρήματα. Καθορίζοντας μια αποστολή με υψηλό πνεύμα – «Βελτίωση της κατάστασης του κόσμου» – ο Schwab μετέτρεψε τη συμμετοχή σε μια επίδειξη κοινωνικής ανησυχίας.
Ενίσχυσε την υπεραξία μέσω της αδυσώπητης δικτύωσης, καθιστώντας το Νταβός έναν απαραίτητο χώρο για τις επιχειρήσεις. Δελέασε πολυεθνικές εταιρείες να πληρώνουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια ετησίως για το προνόμιο να υπηρετούν ως «στρατηγικοί εταίροι», εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε αποκλειστικά σαλόνια και ιδιωτικές αίθουσες συνεδριάσεων εντός του Συνεδριακού Κέντρου. Εκεί, τα στελέχη συναντούν το ένα το άλλο μαζί με αρχηγούς κρατών, επενδυτές και άλλα άτομα ικανά να βελτιώσουν την κατάσταση των ισολογισμών τους.
Ο Schwab χορογραφεί διμερείς συναντήσεις στις οποίες οι επικεφαλής παγκόσμιων τραπεζών και εταιρειών ενέργειας μπορούν να πείσουν προσωπικά τους αρχηγούς κυβερνήσεων για προνομιακή φορολογική μεταχείριση και πρόσβαση σε πολλά υποσχόμενα κοιτάσματα πετρελαίου. Γίγαντες εταιριών συμβούλων και εταιρείες λογισμικού κάνουν παιχνίδια για κρατικές συμβάσεις, μιλώντας απευθείας με τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων. Τα κορυφαία στελέχη μπορούν να πετάξουν και να συναντήσουν δώδεκα αρχηγούς κρατών σε διάστημα τεσσάρων ή πέντε ημερών, καθισμένοι σε τραπέζια σε ηχομονωμένα δωμάτια, χωρίς τον φόβο ηλεκτρονικών υποκλοπών και κρυφών καμερών, πέρα από την αρμοδιότητα της εθνικής τους δικαιοσύνης, των ρυθμιστικών αρχών κινητών αξιών, των πολιτικών τους αντιπάλων, των δημοσιογράφων και… άλλων εμποδίων.
Οι βασικές δραστηριότητες του Φόρουμ -οι νηφάλιες ομιλίες και οι συζητήσεις σε πάνελ- έχουν από καιρό επισκιαστεί από τις “εξωσχολικές” εκδηλώσεις που κυριαρχούν στο Νταβός εκτός της επίσημης αιγίδας του: κοκτέιλ πάρτι και δεξιώσεις που διοργανώνονται από παγκόσμιες τράπεζες και εταιρείες τεχνολογίας. Οι τακτικοί συμμετέχοντες στο Φόρουμ καυχιούνται ότι παρακολούθησαν μηδεν πάνελ και δεν πάτησαν ποτέ το πόδι τους μέσα στην κύρια αίθουσα συνελεύσεων -ένα κυνικό σημάδι επιτήδευσης- ενώ γιόρταζαν τις προσκλήσεις τους σε διαβόητα σουαρέ γεμάτα προνομιακή ξεφτίλα και τρελό αλισιβερίσι.
